Wyzwanie Czytam | Piszę | Recenzuję – cz. 2 Jak napisać recenzję?

Drodzy Recenzenci, Drogie Recenzentki, to już druga część wyzwania organizowanego przez księgarnię Wydaje nam się. Tym razem bierzemy na warsztat pisanie, czyli potężne narzędzie w rękach każdego recenzenta i każdej recenzentki. Zanim przejdziemy do omówienia tematu, zapraszamy Cię do udziału w bezpłatnym webinarze dla recenzentów, który odbędzie się 21.04.2022 o godz. 18:00. Poprowadzi go znana recenzentka Karolina come.book oraz niezastąpiona Alex . Zapisy na webinar znajdziesz tutaj.

Radość pisania. Możność utrwalania. Zemsta ręki śmiertelnej – jak napisała Wisława Szymborska. Radość, utrwalanie, zemsta… pisanie można obierać i odczuwać różnorako, jednak nie ulega wątpliwości, że jest to wyjątkowa czynność, która polega na kreacji. Recenzja wymaga jednak trzymania się pewnych reguł zdecydowanie bardziej niż poezja. Dowiedzmy się więc dokładnie, krok po kroku, jakie są to reguły. Miłej lektury!

Jak pisać? Omówienie, ocena i pułapki, które trzeba omijać

Według słownikowej definicji recenzja jest ‘omówieniem i oceną dzieła literackiego lub innej formy sztuki’. Omówmy więc na początek te dwa najważniejsze elementy i zwróćmy uwagę, co może Cię tutaj zaskoczyć. O ile omówienie wydaje się stosunkowo proste nawet początkującym recenzentom, o tyle ocena sprawia już nieco więcej trudności. To nie do końca prawda, że opis utworu należy do łatwych, bo i tutaj czyhają na recenzentów pewne pułapki.

Jeśli myślimy o omówieniu przeczytanej książki, mogą przychodzić nam do głowy na przykład takie sformułowania: „powieść składa się z czterech rozdziałów / główny bohater wspomina swoje dzieciństwo / książka wpisuje się w nurt domestic noir”, i tak dalej. Podczas pisania recenzji należy jednak unikać zbyt dokładnego streszczania fabuły. Kierujesz ją do osób, które nie czytały danej książki, dlatego nie spoileruj. Wystarczy, że ogólnikowo opiszesz fabułę, a najlepiej tylko jej początek, i krótko najważniejsze wątki.

Ocena to z kolei zwrócenie uwagi na mocne i słabe strony danego utworu. Krótko mówiąc: co Ci się podobało, a co nie. I tutaj czeka na nas kolejna pułapka. Twoje subiektywne wrażenia są ważne, ale muszą być poparte konkretnymi argumentami. Nie można zostawiać swoich ocen bez solidnej argumentacji, ponieważ będzie to nieprofesjonalne. Zawsze podawaj konkretne przykłady, które uzasadniają Twoje zdanie.

Jak napisać recenzję? Dobry tekst krok po kroku

Na początek trzeba zwrócić uwagę na to, że często samo przeczytanie książki nie wystarczy. W trakcie czytania warto zaznaczać sobie inspirujące fragmenty, cytaty i robić notatki. Dzięki temu żadna ważna myśl nie zostanie zapomniana. Trzeba zrobić jeszcze research dotyczący autora, ewentualnych nagród, które książka otrzymała, i sprawdzić, co o niej piszą inni recenzenci. To wszystko wzbogaci Twoją recenzję i da Ci na nią szerszy obraz.

Druga sprawa to Twój odbiorca. Do kogo kierujesz tekst i gdzie będzie on opublikowany? Jeśli zadasz sobie to pytanie, będziesz w stanie nadać swojej recenzji unikalny charakter. Inna będzie recenzja poradnika kierowanego do specjalistów w danej dziedzinie, a inna – książki dla młodzieży. Recenzję tworzysz głównie dla innych, więc zapewnij im komfortowe czytanie.

Trzecia kwestia przed przystąpieniem do pisania to odpowiedzenie sobie na kilka pytań:

Czy dostrzegam w książce nawiązania do innych dzieł sztuki?
Jak mogę określić styl i gatunek utworu?
Na ile książka jest unikalna, a na ile powiela dobrze znane rozwiązania?
Jakie są jej najważniejsze zalety i wady?

Wypisz sobie odpowiedzi na powyższe pytania i zastanów się, czy warto je zawrzeć w swoim tekście.

Tytuł recenzji to pierwszy element, z którego składa się recenzja. Od niego wszystko się zaczyna, więc warto, żeby był przemyślany i zaintrygował odbiorców do przeczytania całej recenzji. Nie zawsze jest możliwość publikacji tytułu, np. ze względu na format portalu. Jeśli jednak publikujesz na swoich mediach społecznościowych, warto go zawrzeć.

Wprowadzenie/wstęp do recenzji książki

Pojawiają się tutaj takie informacje, jak tytuł książki, data i miejsce wydania, wydawnictwo, nazwisko autora i wieści na jego temat. Warto wprowadzić także inspirujące i zachęcające do dalszego czytania pytania, cytaty i cel recenzji. Chodzi o to, żeby pobudzić emocje czytelnika, wprowadzić go w świat danej lektury, a jednocześnie nie zdradzać zbyt wiele.

Rozwinięcie recenzji książki

To główna treść, w której mogą znaleźć się np. takie informacje, jak: najważniejsze zdarzenia, cytaty, problematyka, gatunek, osadzenie dzieła w historii literatury, Twój punkt widzenia na temat poszczególnych elementów książki, krytyczne przeanalizowanie języka, przebiegu historii, zabiegów stylistycznych zastosowanych przez autora. Tutaj zostaną omówione mocne i słabe strony książki.

Wnioski/podsumowanie recenzji książki

Podsumowanie wcześniejszej analizy dzieła literackiego. Zastanów się, czy przeważają plusy, czy minusy, i wydaj swoją opinię na temat wartości książki. Polecasz ją czy jednak nie? Dla kogo będzie ona ciekawa i komu się spodoba?

Jak nagrać recenzję książki?

Praca recenzenta literackiego nie musi polegać tylko na czytaniu i pisaniu. Coraz popularniejszymi formami stają się wideo i podcast. Jeśli taka forma jest Ci bliższa, poniżej prezentujemy Ci kilka najważniejszych elementów, o które warto zadbać podczas nagrywania recenzji:

rozpisz sobie plan tego, o czym będziesz mówić, warto mieć pod ręką notatki, żeby podczas występu nie pominąć najważniejszych kwestii;
zadbaj o dobrej jakości obraz (oświetlenie) i dźwięk, przyda się też statyw;
przygotuj odpowiednią przestrzeń – kanapa, za którą stoi regał z książkami, wydaje się dobrym pomysłem, ale tylko od Ciebie zależy, jak poprowadzisz swój kanał;
pokaż książkę – możesz przy okazji skomentować okładkę, zrobić kilka zbliżeń na wnętrze książki czy detale;
pokaż się – YouTube czy TikTok bazują na efektach wizualnych, więc samo nagranie książki może nie wystarczyć;
po nagraniu zrób też kilka zdjęć w danej scenerii, żeby mieć materiał do promowania filmu na mediach społecznościowych.

Jak i dlaczego warto przygotować sobie plan pracy?

Plan pracy nad recenzją warto mieć, żeby nie zapomnieć o żadnej ważnej kwestii. Przeanalizujmy sobie po kolei, jakie kroki są ważne, żeby praca nad recenzją była poukładana:

już podczas czytania możesz przyklejać kolorowe karteczki w książce z krótkim komentarzem – posłużą potem jako pomoc w układaniu planu treści;
plan pracy nad recenzją możesz sobie rozpisywać w notesie lub na kartce – zapisuj hasłowo ważne fragmenty i swoje odczucia;
jeśli łatwiej Ci się skoncentrować, kiedy piszesz na klawiaturze laptopa, wybierz tę formę planowania – otwórz notatnik i notuj swoje przemyślenia;
po przeczytaniu książki i zrobieniu notatek przejdź do researchu – sprawdź, co się już mówi o książce w sieci;
następnie zajmij się planowaniem układu samej recenzji – co będzie we wstępie, co w rozwinięciu, a co w zakończeniu;
cały czas miej na uwadze to, czy piszesz zrozumiale i czy nie wkrada się do treści chaos;
po napisaniu tekstu pamiętaj o tym, żeby go sprawdzić – najlepiej zrobić to na drugi dzień, żeby dostrzec ewentualne błędy.

Bez planu będzie Ci trudno przekazać wszystko, co dla Ciebie ważne. Ponadto w recenzję może się wkraść pewien chaos. Konstrukcja powinna być przemyślana, spójna i konsekwentna. Warto tutaj zastosować zasadę, że każdy kolejny akapit wynika z poprzedniego. Dobrze jest także trzymać się porządkującego wszystko schematu – wstęp, rozwinięcie, zakończenie.

Jak odkryć swój styl?

Twój styl wynika z wielu czynników, np. Twojej osobowości i gustu czytelniczego. Recenzja to forma publicystyczna, w związku z czym możesz sobie pozwolić na trochę luzu i humoru. Twoje pomysły na recenzję w dużej mierze będą zależały od Twoich doświadczeń i umiejętności dobrego researchu. Jeśli masz poczucie, że Twój styl nie jest wyraźny, bez obaw! Z czasem nabierzesz większej wprawy i wypracujesz swój unikalny sposób pisania. Pomoże Ci w tym duża liczba lektur, spotkania towarzyskie z innymi bibliofilami, autorami i oczywiście konsekwentne pisanie.

Bonus! W tym tygodniu nasze wyzwanie na Instagramie dotyczy właśnie opisywania swojego stylu. Alex, Ola i Marta czekają na Ciebie i chętnie pomogą w odkrywaniu recenzenckiego „ja”.

Czy wiesz już więcej na temat pisania recenzji książki? Dla subskrybentów jagodowego newslettera dla recenzentów czeka też kolejna ściąga – Top 10 dobrych praktyk pisania recenzji. Można się jeszcze zapisać i otrzymać dodatkowe materiały. Formularz znajdziesz tutaj. My zapraszamy na nasz Instagram do zadawania pytań Alex, Marcie i Oli oraz do udziału w miniwyzwaniu tygodnia. Pamiętaj też o webinarze 21.04.2022 o godz. 18:00. Tutaj możesz się zapisać. Mamy nadzieję, że mając solidną podstawę merytoryczną, będziesz czerpać jeszcze więcej radości z pisania. A już za tydzień spotykamy się w kolejnej części naszego wyzwania, gdzie zajmiemy się tematem nawiązywania współprac. Do przeczytania!