Z ptakami łączy nas ponad 50 genów odpowiedzialnych za mowę, muzykowanie i śpiewanie. Nasze włosy i paznokcie zbudowane są z tego samego białka, co ich pióra. Łączy nas też zamiłowanie do patrzenia w niebo, gadania na każdy temat (albo i bez niego), a także skłonność do wiązania się w pary, jak i zdradzania. Czego jeszcze nie wiedzieliście o ptakach?
Jeszcze w początkach XX wieku zabijaliśmy ptaki na masową skalę dla piór i skór lub tylko na nawóz. Dopiero od niedawna zaczęliśmy je chronić i okazywać im należyty szacunek.
Jacek Karczewski, związany ze stowarzyszeniem Ptaki Polskie, znanym między innymi z kampanii społecznych takich jak „Bądź na pTAK!”, podgląda ptaki na angielskich Farne Islands, w Estonii, na rozlewiskach Biebrzy czy w ujściu Warty. Obserwuje ich zwyczaje i opisuje niezwykłe historie, które kryją się za każdym z gatunków. Opowiada też o ludziach, którzy swoje życie poświęcili ptakom. Wszystko to układa się w piękną, intymną opowieść, która choć jest nie tylko o gęsiach, nie mogła mieć innego tytułu.
Sprawdź nasz ranking „ptasich faktów” i przekonaj się, co o nich wiesz!
- Ponad 90 procent ptaków morskich nosi w sobie mniejsze lub większe ilości plastiku. Wiele z tego powodu umiera.
- Mewy srebrzyste, jeśli tylko los im na to pozwoli, wiążą się w pary na całe życie. A żyją długo. Najstarsza, którą znamy, przeżyła 49 lat.
- Nawet jedna czwarta rodzin czarnych łabędzi opiera się na związkach homoseksualnych. W większości są to pary męskie. Taka sytuacja powoduje, że w kolonii zawsze jest nadwyżka wolnych samic, które godzą się na bycie tą trzecią i znoszą jaja do gniazda pary dwóch samców, którzy sami wysiadują jaja oraz zajmują się wychowaniem młodych.
- Zdarza się, że samiec jaskółki dymówki, który nie znalazł sobie partnerki, w akcie desperacji niszczy lęg którejś z niedoszłych partnerek. Wyrzuca z gniazda jaja, a nawet zabija maleńkie pisklęta. Wie, że jej związek nie wytrzyma takiej próby i para się rozleci. Ona znajdzie się w takiej samej sytuacji jak on: będzie desperacko szukać nowego partnera.
- 27 maja 1784 roku Mozart kupił szpaka, który pogwizdywał fragmenty jego koncertu fortepianowego g-moll. Nie byłoby w tym nic niezwykłego, gdyby nie to, że artysta nigdy wcześniej nie wykonał tego utworu publicznie. Mały ptak i wielki muzyk bardzo się zaprzyjaźnili. Gdy po trzech latach, w dniu 4 lipca 1787 roku, ptak niespodziewanie zmarł, mistrz wyprawił mu wielki pogrzeb i napisał wiersz na jego cześć. W tym samym tygodniu zmarł ojciec Mozarta, co ten ledwie odnotował.
- Dziób dzięcioła ma specjalną, odporną na wstrząsy konstrukcję. Niektóre dzięcioły uderzają nim 15–20 razy na sekundę. W dziobie, a przede wszystkim w czaszce, ukrywa się długi język. Większe gatunki mogą wysuwać go na odległość 20 centymetrów. To czasami połowa długości ich ciała! Dodatkowo na czas pracy w drewnie dzięcioły zasłaniają oczy specjalną membraną.
- Sójki odwiedzają znane sobie punkty zbioru żołędzi i przygotowują zapasy na zimę. Każda zbiera 2–3 tysiące tłustych nasion i ukrywa je pojedynczo lub najwyżej po 2. Złożenie wszystkich w jednym miejscu byłoby nierozsądne. Najczęściej ukrywają swoje żołędzie na ziemi: pod mchem, pod gałęziami, kamieniami, a nawet liśćmi. Jak zapamiętują kilka tysięcy różnych lokalizacji? Jak rozpoznają je w zupełnie innej, bezlistnej, a tym bardziej ośnieżonej scenerii? To już jest ich tajemnicą.
- W jednym gnieździe trzciniaków rosną pisklęta, które mają różnych ojców. Kilku różnych ojców odwiedza z pokarmem to samo gniazdo. I żaden nie robi z tego problemu. Z kolei wodniczka w gąszczu bagiennych łąk z łatwością znajduje schronienie oraz niemal nieograniczony wybór owadów do jedzenia. Sama może wychować pisklęta, których zwykle ma pięć lub sześć, a każde z innym ojcem. I każde mogło być poczęte w akcie trwającym nawet… 45 minut! Wodniczka to europejska rekordzistka w tej kategorii.
- Według bardzo ostrożnych szacunków w Polsce w wyniku polowań ginie rocznie 700 tysięcy ptaków. Aż 70–80 procent z nich dogorywa w wyniku ran postrzałowych. Szacuje się, że w ciągu roku myśliwi wystrzeliwują do środowiska około 650 ton ołowiu. To więcej, niż emituje cały transport samochodowy razem wzięty.
- Wśród gęsi stosunkowo częste są trójkąty – dwa gąsiory i gęś. Zwykle to ona jest tą trzecią. Związki dwóch samic i samca są wielką rzadkością, tak samo jak pary dwóch gęsi. Rozwody u gęgaw dotykają jednej czwartej małżeństw. To dużo jak na gęsie standardy.
- Wróbel jest dzisiaj ptakiem o największym światowym zasięgu, a wciąż zdobywa nowe tereny. Zaledwie 20 lat temu wróble osiedliły się na Islandii. Z tego co wiemy, dotarły tam same! Ich ostatnią zdobyczą kolonizacyjną są północne krańce Wysp Japońskich.
- Świerszczaki wydobywają z gardła takie same dźwięki jak świerszcze, które pocierają o siebie maleńkimi skrzydłami.
