Od ucha do ucha. Homo sapiens się śmieje

umiejętność dostrzegania zabawnych stron życia, traktowanych zazwyczaj z pewną rezerwą, jeśli nie z lekkim przymrużeniem oka; pogodny nastrój bądź wesołe usposobienie. Tych dwóch określeń nie da się rozdzielić – najczęściej jedno wynika z drugiego. Śmiejemy się, gdy coś nas rozbawi, jak również wtedy, gdy jesteśmy zestresowani. Śmiech towarzyszy ludziom od zarania dziejów. Już w starożytności podjęto próbę zrozumienia zjawisk związanych z humorem. Z czasem zaczęto zastanawiać się nad okolicznościami, które wywołują śmiech. Psychologowie ewolucyjni podkreślają, że wiele w tej kwestii zawdzięczamy ewolucji, a co za tym idzie – nakładaniu się na siebie różnych czynników psychologicznych, fizycznych oraz społecznych. Łukasz Jach, psycholog i socjolog wykładający na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, w książce „Od ucha do ucha. Homo sapiens się śmieje” podjął się analizy wyżej wymienionych, starając się tym samym udzielić odpowiedzi na pytanie, dlaczego się śmiejemy i co jest tego przyczyną. Nie da się ukryć, że na polskim rynku wydawniczym od dawna brakowało pozycji, która w zrozumiały i rzetelny sposób opisywałaby procesy związane z tematem humoru, a także oznakami szeroko pojmowanej wesołości. Zdaje się jednak, że książka Jacha nie jest do końca tą wyczekiwaną, a nawet – rzekłabym – rewolucyjną, jeśli chodzi o znane z życia fakty na temat ludzkiego podejścia do humoru. Nie mniej nie można zarzucić autorowi braku pomysłowości, która ujawnia się na kartach książki co jakiś czas. Mowa w tym miejscu o ćwiczeniach nawiązujących do przeczytanych przed chwilą zagadnień, które znajdują się pod koniec każdego rozdziału. Ten autorski „chwyt” sprawia, że odbiorca nie traci zainteresowania czytanym fragmentem, a co za tym idzie, w przystępny sposób pogłębia swoją wiedzę z zakresu humoru, żartów oraz śmiechu. Dołączone ćwiczenia mają jeszcze jedną dodatkową zaletę: uczą uważnej obserwacji otaczającego świata i nas samych, przez co „zwiększa się nasza czujność na zabawne, wesołe rzeczy, które dzieją się wokół nas” (s. 220). Na marginesie warto zaznaczyć, że sam autor „Od ucha do ucha” lubuje się w opowiadaniu żartów, które równie chętnie, co często wplata w treść swojej książki. Przykłady te mają na celu udowodnić, że zagadnienia, jakie porusza Jach, znajdują potwierdzenie w przywoływanych dowcipach i odwrotnie. Czy wszystkie z nich są zabawne i zrozumiałe – to już zupełnie inna kwestia. „Od ucha do ucha. Homo sapiens się śmieje” to pozycja, którą trudno jednoznacznie ocenić. Od samego początku do końca stara się utrzymywać ciekawość czytelnika na tym samym poziomie. Autor przyłożył dużą uwagę do zebranej bibliografii i materiałów źródłowych, czego potwierdzenie znajdziemy na przykład w skrupulatnie prowadzonych przypisach. Nie jest to jednak pozycja zupełnie pozbawiona słabych stron, bowiem posiada kilka drobnych mankamentów, jak chociażby dość długie zdania, które zaburzają prawidłowe zrozumienie danych zagadnień (co notabene stanowi częste „przewinienie” w popularnonaukowych pozycjach). Jak wspomniano wcześniej, nie wszystkie prezentowane w książce żarty są zabawne. Przymykam jednak na ten fakt oko, ponieważ jak w pewnym momencie słusznie zauważa Jach – humor humorowi nierówny, a co jednych śmieszy do łez, drugich wprawia w zażenowanie. Kilka z dowcipów faktycznie wywołało uśmiech na mojej twarzy. Być może dlatego, że puenta większości z nich była zbyt irracjonalna w swej prostocie – zdaje się, że żarty takie autor lubi właśnie najbardziej. Już one same stanowią dobry powód do tego, by sięgnąć po książkę katowickiego wykładowcy, dla którego humor jest cennym elementem ludzkiej egzystencji.

ucha do ucha” zgłębia tajniki ludzkiego poczucia humoru. Jako że moje poczucie humoru jest bardzo specyficzne – mało co mnie śmieszy, ale uwielbiam czarny humor, to z chęcią sięgnęłam po tę publikację, by dowiedzieć się nieco więcej. Zaczynamy podróż po jakże zabawnym temacie i zaczynamy od wielkich ojców żartownisiów. Panie i Panowie – zapnijcie pasy, skończcie jedzenie, nawodnijcie się dobrze i ruszamy w podróż, w której głośny śmiech będzie jak najbardziej dopuszczalny! Starożytni żartownisie Gdzie tak naprawdę zaczyna się historia humoru? Oczywiście w starożytności. Nie sposób pominąć tutaj tak znamienitych person jak Platon i Arystoteles, ale za największego śmieszka uważany był oczywiście Sokrates. Potrafił świetnie udawać, że słucha swojego interlokutora i się z nim zgadza, udawał laika w danym temacie, by później serią pytań ostrych jak brzytwa ośmieszyć swojego rozmówcę. Taki był z niego żartowniś. Zabiegi stosowane przez Sokratesa nie miały jednak na celu upodlenia partnera rozmowy, ale miały pełnić rolę edukacyjną. Śmiech i psychologia W psychologii istnieje tak zwana koncepcja emocji. Teoria Jamesa-Langego zakłada, że ludzie są „widzami”, obserwatorami reakcji ciała, a dopiero nad tym dobudowujemy sobie sferę emocjonalną – dlatego na przykład cieszy nas widok słodkich szczeniaczków. Nie można też zapomnieć o Freudzie – przykładając jego teorie do dowcipu, autor stwierdza, że humor pozwala nam się niejako oczyścić, wyrzucić swoje emocje. Jeśli dwie osoby śmieją się z tego samego dowcipu, to prawdopodobnie ich potrzeby też są całkiem podobne. Freud uważał, że do śmiechu potrzebne są nie dwie, a aż trzy osoby. Humor pozwala nam się uwolnić od konwenansów, także w sferze językowej, a na co dzień powstrzymujemy się przed spontanicznością i kontrolujemy swoje popędy. Dlaczego warto przeczytać? Jestem fanką serii „ZROZUM”, ponieważ przybliża naukę w sposób przystępny i żartobliwy. W książce o humorze również znajdziemy tłumaczenia teorii psychologicznych za pomocą żartów i mnóstwo zabawnych tekstów. Jednocześnie można się z niej sporo dowiedzieć – na przykład, dlaczego łaskotki wcale nie są przyjemne! Aha – i są żarty! Może niektórych jeszcze nie znacie… „(…) bo bycie szczęśliwym jest lepsze od bycia nieszczęśliwym”.

mają inne podejście do humoru niż mężczyźni? Czy Polaka i obcokrajowca zawsze będzie śmieszyć to samo? Czy mogą istnieć różne style humoru? Na te i jeszcze więcej pytań, stara się odpowiedzieć autor w kolejnej książce z serii @zrozum. Przypomina mi się w tym momencie Tom i Jerry, dwaj zaciekli wrogowie z kreskówki dla dzieci. Sprytna mysz zawsze potrafiła wkurzyć Toma. Ten w konsekwencji zaczynał pogoń za nią, wyładowując w międzyczasie swoją złość. Mnie te absurdalne sytuacje zawsze śmieszyły. Natomiast nigdy nie przepadałam za oglądaniem kabaretów. Nagromadzenie różnego rodzaju humoru w kilkudziesięciu minutach, zamiast mnie śmieszyć, nudziło, chociaż już pojedynczy żart, skecz czy scenka, mogły się podobać. A jakie żarty, filmy, kabarety bądź standuperzy są w stanie doprowadzić Was do łez? Okazuje się, że możemy mieć różne podejście do humoru, to wcale nie jest nic dziwnego. W dodatku humor wcale nie musi być równy humorowi. Może być humor sytuacyjny, abstrakcyjny, wymagający konkretnej wiedzy, żeby zostać zrozumiany. Przedmiotem żartu może być śmiejący się z siebie autor, słuchacze bądź też inne osoby, które stają się obiektami żartów. Chociaż wcześniej nigdy się nie myślałam o żartach w kategoriach naukowych, to wszystko okazuje się niezwykle logiczne. Muszę przyznać, że tym razem @zrozum zaskoczyło mnie tematyką kolejnej książki. Nigdy nie zastanawiałam się nad definicją humoru. Nigdy nie patrzyłam na żarty przez pryzmat psychologii, antropologii czy kognitywistyki. Nie zastanawiało mnie, jakie podejście do humoru mogli mieć starożytni filozofowie, bo humor jawił się zawsze czymś naturalnym. Okazuje się, że już tysiące lat temu przyglądano się zjawisku humoru, a współcześnie prowadzi się przeróżne badania, których przedmiotem jest właśnie humor. Nie bez przyczyny mówi się, że "śmiech to zdrowie" . Warto też uśmiechać się "od ucha do ucha". Na twarzy wielu pojawia się "banan". Bo śmiech to nie tylko rozrywka czy wyraz naszego dobrego samopoczucia, ale też terapia lecząca różne dolegliwości, która ma również za celu ograniczenie konieczności stosowania leków. Pobudzanie i rozluźnianie mięśni, regulacja rytmu oddechowego czy poprawa krążenia krwi, są jej wymiernymi korzyściami. Chociaż temat wydaje się ciekawy, to jednak nie jestem do końca zadowolona z lektury, głównie z powodu, jak dla mnie, zbyt naukowego języka, który zabrał mi dużo przyjemności z czytania o humorze. To oczywiście nie przekreśla książki, tym bardziej, że seria Zrozum na rynku wydawniczym wydaje się być naprawdę nowatorskim pomysłem.