Pudło. Opowieści z polskich więzień

że to ulubieniec wszystkich pracowników, że jak kwiaty przyjdzie podlać, to go z pokoju pół godziny wygonić nie można, bo głaszcze liście, mówi do nich (...) -Powiem panu, że ja go strasznie miałam ochotę przytulić. -A powiedział pani za co siedzi? -Nie. -Może to i dobrze” Pudło nie jest książką, z której dowiemy się o okrutnych zbrodniach, patologii i przemocy. Pudło to książka o drugim człowieku, o tym jak wygląda jego życie po drugiej stronie krat. Autorka nie ocenia, pokazuje realia trwania w więzieniu, rozmawia z osadzonymi, a oni przekazują jej cześć siebie. Nie mówią o czynach, które popełnili, o tym czy żałują czy też nie. W reportażu tym dostaniemy masę opowieści i opisów życia codziennego w zakładzie karnym. Tylko tyle i aż tyle. Nina Olszewska przekazała ogrom solidnych informacji, o tym jak funkcjonuje system więziennictwa w Polsce, jak wyglada zwykły dzień w więzieniu. Przedstawiła obraz dnia codziennego; tego jak wyglądają posiłki, praca, spotkania z bliskimi. Dowiedziałam się, jak funkcjonują biblioteki więzienne. Prócz emocji i osobistych przemyśleń osadzonych dostaliśmy faktyczny obraz prawdziwej i szarej więziennej rzeczywistości, a tego właśnie potrzebowałam. „I wtedy przyszła mi taka myśl i nie zapomnę jej do końca życia: że już nigdy, ale to przenigdy nikogo nie skrzywdzę. Choćbym miał beton jeść, nikogo nie uderzę, nikogo nie skrzywdzę.”

kratami? Czy rzeczywiście dzieją się tam dantejskie sceny, znane z filmów? Nasi rodzimi autorzy próbują przybliżyć ten abstrakcyjny dla nas świat i ludzi w nim funkcjonujących. W ubiegłym roku miałam okazję czytać mocny reportaż Pawła Kapusty ukazujący więzienną rzeczywistość z perspektywy pracowników systemu penitencjarnego. Nina Olszewska skupiła się na życiu i emocjach więźniów. Jej reportaż jest opowieścią osadzonych w polskich więzieniach, wspartą sugestywnymi zdjęciami Piotra Kochańskiego. Każda z historii, którą autorka przedstawia bez oceniania, czy moralizowania, jest związana z ludzką tragedią. Osadzeni nie mówią jednak o popełnionych przestępstwach, a o swoim obecnym życiu. O pierwszych dniach, aklimatyzacji. Niektórzy z wieloletnimi wyrokami oceniają więzienie kiedyś i dziś. Jak zmieniły się warunki, podejście funkcjonariuszy, prawa osadzonych. Opowiadają o swoich rodzinach, pracy wykonywanej w więzieniu, planach na przyszłość. Zainteresowały mnie szczególnie dwa tematy – praca więźniów wolontariuszy w domu opieki i pomoc postpenitencjarna. O ile ta pierwsza zdaje się mieć zbawienny wpływ w procesie resocjalizacji, to ta druga praktycznie nie funkcjonuje. Po przeczytaniu zastanawiałam się przez chwilę jaki cel miała autorka tworząc ten reportaż. Czy chciała ukazać życie za kratami, czy zwrócić uwagę na niewydolność polskiego systemu penitencjarnego? Chaotyczne decyzje i rezygnowanie z programów, które działają? Pokazać człowieka, czy instytucję? Może jedno i drugie. Zastanawiałam się też na ile zgodna z prawdą jest przedstawiana przez jej rozmówców więzienna rzeczywistość? W końcu to osoby wyznaczane przez dyrektorów jednostek, którzy kierowali się własnym interesem typując kandydatów nie sprawiających problemów, dumę resocjalizacji, czy programu praca dla więźniów. Osoby, które powiedzą to, co ich zdaniem rozmówca chce usłyszeć, by zyskać kolejny punkt zbliżający ich do wolności. A może jednak zaufali swojej rozmówczyni na tyle, by szczerze podzielić się swoją opinią? Czy ten reportaż wyglądałby inaczej gdyby autorka miała wpływ na wybór rozmówców, lub gdyby byli rekrutowani losowo? Tego się nie dowiemy, jednak bez względu na te wątpliwości lektura jest warta uwagi. Przeczytajcie z ciekawości, lub ku przestrodze.