Apeirogon

i na poważną literaturę jest czas i miejsce. „Apeirogon” Columa McCanna to wyjątkowa książka, która została nominowana do Nagrody Bookera, była też finalistką Dublin Literary Award. Zyskała nagrodę National Jewish Book Award. Więcej rekomendacji chyba nie potrzeba. Wydawnictwo Poznańskie oddaje w ręce czytelników niezwykłą literacką perełkę. Śmiertelni wrogowie Rami Elhanan to Palestyńczyk, Bassam Aramin – Izraelczyk. Trudno o większy podział między bohaterami. Dzieli ich wszystko, ale coś zaczyna ich łączyć – życie w obliczu straty. Córka Ramiego ginie w zamachu samobójczym w centrum Jerozolimy. Córka Bassama zostaje śmiertelnie postrzelona w szkole w czasie przerwy między lekcjami. I chociaż wydarzenia te dzieli aż dziesięć lat, to historie jak najbardziej są ze sobą tożsame. Ojcowie w obliczu takich tragedii i ogromnej straty, której nie da się ot, tak, po prostu przeżyć, zbliżają się do siebie. I chociaż dzieli ich tak wiele – okazuje się, że dzielenie tragedii rodzicielskiej może prowadzić do przyjaźni na przekór przeciwnościom. „Uraz potylicy. Stłuczenia z przodu głowy. Słaby puls, trzepotanie powiek, utrata przytomności”. Wyjątkowa książka Nie da się nie zauważyć, że książka Columa McCanna jest wyjątkowa. Sposób prowadzenia narracji, doświadczenia, które spotykają bohaterów i okoliczności – to wszystko ma za zadanie pobudzić czytelnika do myślenia, do refleksji na temat tego, czym jest strata, przyjaźń i rodzicielstwo. Porusza także temat miłości i przynależności. Już sam tytuł nawiązuje do wielokąta o nieskończonej liczbie boków i fabuła jest na jego wzór skonstruowana. Mamy tutaj labirynt wątków, fabuła zakręca i wyprowadza nas w pole, by za chwilę znów nami wstrząsnąć. „Apeirogon” to opowieść współczesna, odpowiadająca na aktualne potrzeby ludzkości. Jej zadaniem jest wzbudzać niepokój i zapadać w pamięć, i udaje się jej to doskonale. Fikcja literacka łączy się tutaj z historią, polityką, sztuką i naturą. „(…) dostrzec we wrogu człowieczeństwo i szlachetność to katastrofa, bo wtedy przestaje być wrogiem, po prostu nie może nim dłużej być”.

którzy w przeróżnych konfliktach tracą najbliższych. A jeszcze trudniej pogodzić się ze stratą, która jest dziełem absolutnego przypadku. Utratą niewinnego dziecka, które poszło do szkoły, które wyszło z koleżankami do miasta, które znalazło się w złym miejscu w niewłaściwym czasie. Zniknęło w jednej sekundzie. Bez pożegnania, łamiąc serce rodzicowi, będąc jednocześnie dla państwa przypadkowym ubytkiem jednego obywatela, wartym jedynie kilku tysięcy szekli odszkodowania. "Apeirogon" można zacząć czytać od początkowych słów znajdującego się na ostatnich stronach książki podziękowań autora, który równocześnie wyjaśnia czytelnikowi taką a nie inną konstrukcję książki. Ma ona prawo w pierwszym momencie go zaskoczyć, ma również prawo zbudować mur niezrozumienia pomiędzy nim a autorem. Ja sama potrzebowałam kilkudziesięciu stron, żeby przyzwyczaić się do tak niespotykanej narracji. Opowieści o dwóch stratach, będącej jednocześnie wielogłosem wielu innych osób, przewijających się wydarzeń, migawek obrazów. Tę hybrydowość powieści należy podkreślić, bo to właśnie ona, poprzez wplatanie z pozoru nieistotnych okruchów rzeczywistości czy historycznych faktów, nadaje jej niesamowitego, przejmującego, budzącego brak zgody, klimatu. Rami Elhanan jest Palestyńczykiem, Bassam Aramin Izraelczykiem. Izraelczyk sprzeciwia się okupacji terenów palestyńskich. Palestyńczyk natomiast studiuje historię Zagłady. Przewrotne, prawda? Obu dzieli wszystko, z wybudowanym ludzkimi rękami, na granicy izraelsko-palestyńskiej murem, na czele. Łączy natomiast jedno - niespodziewana utrata dziecka. W tym duecie, zdani na siebie, będą potem podróżować do najodleglejszych zakątków świata, żeby opowiedzieć historię swoich córek. Rwana, intymna, przepełniona siłą, a zarazem krucha. "Apeirogon" zdobył moje serce. Stał się lekturą, która zarówno dzięki treści jak i formie, na długo rozgości się w moim umyśle. Zdaję sobie jednak sprawę, że nie każdy go pokocha, wielu być może zmęczy forma, inni pomiędzy licznymi dygresjami, wręcz mini esejami, zatracą wątek przewodni powieści. Ramiego i Bassama otacza świat widziany z różnych perspektyw. Ja jednak w przemieszaniu faktów, wspomnień, licznych dywagacji i rozterek bohaterów czułam jednocześnie ogromną bezsilność a zarazem siłę ludzi, którzy niespodziewanie stają w obliczu straty. A to wszystko, co się wokół nich dzieje, tylko wzmocniło moje odczucia. To powieść, której jednym z celów jest zburzenie dzielącego ludzi muru. Czy jest to w ogóle możliwe? Czy nie jest tak, że kiedy jeden mur pada, w jego miejsce powstają kolejne? Dziękuję Wydawnictwu Poznańskie za budzącą ogrom emocji, wartościową lekturę. Tłumaczenie Aga Zano.